Vakanüvis, yoganın tarihî gelişmenini kaleme aldı

KozmikRüya

New member
“Ohm” derken…

Vakanüvis


Modern vakit içinderın ağır kent temposunda, epey bir insan “kafayı dağıtmak” için bir epey şeyi deniyor.

Bunların kimileri, kökeni eski çağlara uzanan, “ruhsal arınma”ya katkı yaptığı sav edilen şeyler.

bir daha birçoğu, gösterilen ağır ilgiden dolayı küresel ölçekte moda boyutuyla ticari bir büyüklüğe de sahip.

Bu; kökü eskide lakin yeni, benimseyenlerince de kimi vakit neredeyse dini bir ritüel üzere algılanan akımların en yaygınlarından birisi ise olağan olarak yoga…

Brahman dininin temel ritüeli olarak ortaya çıktı

Yoganın gelişimi, beş bin yıl öncesine kadar izlenebiliyor lakin kimi araştırmacılar bunu 10 bin yıl öncesine de gdolayıyorlar.

Yoganın tarihi; kutsal metinlerin kelamlı transferi ve öğretilerinin saklı tabiatı niçiniyle bir fazlaca karanlık ve meçhul yere sahip bulunuyor. Yoga üzerine birinci yazılar, basitçe ziyan goren, yok olan yahut kaybolan kırılgan palmiye yapraklarına yazılıyordu. Bu da yogaya dair geçmişten gelen ayrıntıların birçoğunun kaybbulunmasına / değişmesine yol açmıştı.

Günümüzde en çok, kendisini “seküler” olarak tanımlayan etraflarda moda olsa da yoganın kökeni antik çağın putperest dinlerinden bir dine, Brahmanizme dayanmakta. Milattan evvel 5000’lere kadar uzanan bir geçmişe sahip olan, Hint toplumundaki “en üst düzey” şahısların – yalnızca kalıtım yoluyla bu dinden olabiliyordunuz, hâlâ da o denli – mensup sayıldığı Brahmanizm, daha sonrasında Hinduizmin de kökenini oluşturmuştu.


Bunların itikadına nazaran, Brahma isminde bir ilah vardı lakin bu ilah etliye sütlüye karışmazdı. İşlerini, “vekil tanrılar” Vişnu ve Siva aracılığıyla görmekteydi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi’nin “Brahmanizm” unsurunda anlatıldığına bakılırsa, bugünkü Hindistan’da mevcut Lingam kültüyle Vişnu, Şiva üzere birtakım “önemli ilâhlar” ve yoga sistemi, Hind coğrafyasındaki dini edebiyatı içeren Vedalar aracılığıyla Brahmanizmden bugünlere ulaşmıştı. Budizm de yer yer misal kavramlar, inançlar üzerinden kendisini tanımlıyordu.

Yogik metinlerle tapınma ilahileri

Hz. İsa’dan beş bin yıl kadar evvel Kuzey Hindistan’da varlık gösteren Indus – Sarasvati topluluğunun kutsal metinlerinden biri olan “Rig Veda”da birinci kere “yoga” tabirine rastlanmıştı.

Zaman içerisinde “yogik metinler” ismi verilen geliştirmeler, detaylandırmalar görülmeye başlamış, daha sonrasında da tapınma merasimlerinde icra edilmek üzere besteler de yapılır olmuştu. Yogik metinlerin en ünlüsü, M.Ö. 500 dolaylarında bestelenen Bhagavad-Gita’ydı. Periyodun bir diğer kutsal kitaplar külliyatı olan Upanişadlarda da yoga, “kendini tanıma, hareket (karma) ve egonun fedası” üzere başlıklarla işlenmişti. Klasik periyot olarak isimlendirilen devirde ise yoganın, bugün de antrenmanlarında var olan biçimleri de ortaya çıkmaya başlamıştı. Ritüellere dair put ve heykelciklerin görülmeye başlandığı süreçte, yogayla ilgili olarak “fallik” semboller de yaygınlaşmıştı.


Modern dünya yogayı “Dinler Parlamentosu”yla tanıdı

Hindistan Yoga Bakanlığı’nın “Yoga: Kökeni, Tarihi ve Gelişimi” başlıklı yayınında açıklandığine bakılırsa, yoganın Hindistan haricinde tanınması 1800’lü yılların sonlarında gerçekleşmişti.

Bu tarihlerde yoga ustaları; Batı ülkelerine, bilhassa de Amerika’ya dönük seyahatlere başlamışlardı. Aldığı göçlerle toplumsal çalkantılar eşliğinde gelişmeye başlayan Birleşik Devletler’de beşerler değişik mistik arayışlar ortasındaydı.

Kristof Kolomb’un Amerika’yı Hindistan zannetmesi ile Hindistan’ın egzotik yapısı üzere niçinlerle yeni ülkeyi dolduran Avrupalı göçmenler nezdinde, uzak diyarlardaki bu ülke ilgi odağıydı. bu biçimde bir toplumsal vasatta, 1893 yılında, Chicago’da toplanan “Dinler Parlamentosu” yoganın Amerika kıtasında tanınmasına yol açmıştı. Amerikalılar içinde Hinduizm başta olmak üzere Uzak Doğu dinlerine bir ilgi oluşmaya başlamıştı.

Vatikan yogayla ilgili tasalarını lisana getirmişti

Avrupa’daki kimi felsefeciler – katı Katolik Roma tekelindeki Hıristiyanlığın bunaltmışlığıyla – Uzak Doğu dinleri ve yogaya olumlu yaklaşıyorlardı. Bilhassa Alman Ralph Waldo Emerson, Wilhelm Schlegel, Friedrich Schlegel, Max Muller ve Arthur Schopenhauer bu isimlerden bazılarıydı. Tıpkı devirde Roma Katolik Kilisesi ve öteki kimi Hıristiyan kuruluşlar ise yoga ve meditasyonu içeren Uzak Doğu kökenli spiritüel ve ezoterik uygulamalarla ilgili kaygılarını lisana getirip, onaylamadıklarını söz etmişlerdi.

Hıristiyanlar reaksiyon gösterince “yoga din değildir” demeye başladılar

Hindu reformist Swami Vivekananda, parlamentoda yoga üzerine dersler vermiş, bu derslerinde ısrarla, farklı dinlere mensup olmanın yoga yapmaya mani olmayacağı tezini işlemişti.

Zira Hıristiyanlar içinde bırakın Katolikleri, Ortodoksları, daha esnek olan Protestanlar bile yeni yeni duyulmaya başlayan yogaya karşı, “Başka bir dinin ritüeli” diyerek çekince sergiliyorlardı.

Vivekananda ise özet olarak, “Tüm dinler eşittir, ilah da her insanın arasındadir” diyordu. Bu yeni modayı pazarlayan çevreler de “Yoganın rastgele bir dinle alakası bulunmadığını, ruhu dinlendiren, arındıran, bunların yanında beden antrenmanı de sağlayan bir meditasyon sistemi olduğu” tezini ısrarla işliyorlardı.

Yogiler taarruza geçti, Hollywood sinemalarını çekti

Yoganın bu öncü isminin ektiği tohumlar kısa müddette meyvesini verecekti.

Genç yaşta ölen Vivakananda’nın ayak izini takip eden yogiler 1900’lü yılların başlarından itibaren peş peşe ABD’ye gelmeye, takipçilerini artırmaya başlamışlardı. bu biçimdece “Yoganın mezhepleri” denebilecek Roja Yoga, Hatha Yoga, Postural Yoga süratle yayılmıştı. O devirde yoga üzerine yazılan 200 civarında kitap yüzbinlerce baskı yapmıştı.

1940’lara gelindiğinde Hindistan sermayeli birtakım firmaların dünya sinema sanayisinin kalbi Hollywood’a girmesiyle birlikte de ortasında yoga sahnelerinin olduğu sinemalar görülmeye başlanmıştı. bu biçimdece, öbür ülkelerin Amerikan sinemaları aracılığıyla yogayı tanıması kolaylaşmıştı.

BM’den “Dünya Yoga Günü”

Yoganın orjinal halinde yer alan kast, inanç, toplumsal statü üzere olguların, onu dünya çapında yaygınlaştırmanın önünde bir mahzur olduğunun fark edilmesi üzerine, yıllar ortasında yoga tarihinden kökünden uzaklaştırılmaya çalışılmıştı.

Yoganın bir terapi olduğu tezi memleketler arası medyada ve bilim etraflarında çoğunlukla işlenirken, Birleşmiş Milletler de gelişmelere kayıtsız kalmayarak 2014 yılında aldığı bir kararla 21 Haziran’ı “Uluslararası Yoga Günü” ilan etmişti. O tarihten bu yana gün, her yıl farklı bir yoga temasıyla kutlanmakta.

Acil servislerde 30 bin yoga kazazedesi

Batı dünyasında az görülen “yoga karşıtı” yayınlar bağlamında ise Washington Post gazetesinde 4 Aralık 2018 tarihinde yayımlanan “Yoganın Bilinmeyen Tehlikeleri” başlıklı bir yazıda, yoganın insan vücudunda yol açabileceği aksilikler anlatılmıştı.

Yazıda, “Yeni yogiler farkında olmayabilir fakat uygulama, karpal tünel sendromunu şiddetlendirebilir, eklemleri istikrarsızlaştırabilir ve suşlara, burkulmalara ve tendinite katkıda bulunabilir. 2001’den 2014’e kadar ABD acil servislerinde yoga ile ilgili 30.000’e yakın faydalanma görüldü. faydalanmaların birçok bedenin üst kısmındaydı ve burkulmalardan oluşuyordu. En büyük faydalanma artışı, 65 yaş ve üstü bireylerde görüldü.” denilmişti.

Malezya Ulusal Fetva Kurulu: Yoga haramdır

Müslüman topluluklar ise İslam tarihi boyunca yogaya aralı yaklaşmıştı. Onbirinci yüzyılın başlarında, hezârfen (bin fenli) âlim El-Biruni Hindistan’ı ziyaret etmiş, burada bölgedeki dinlerin yanı sıra yoga hakkında da malumat sahibi olmuştu.

Birunî bununla ilgili kimi çeviriler yapsa da ana akım Sünnî ve Şiî etraflarda yoga hiç bir vakit tasvip edilmeyecekti. Yalnızca, Güney Asya’daki Sufi hareketler ortasında kimi kollar, yoga duruşları ile nefes denetimi formlarına ilgi göstermişlerdi.

Modern dönemlerde yogaya karşı en radikal İslami duruş ise Malezya’da görülecekti. Halk içinde yoganın giderek arttığını gözlemleyen Malezya Ulusal Fetva Kurulu, 2008 yılında Hinduizm ögeleri içerdiği ve bu biçimdece Müslümanları yozlaştırdığı sebebi öne sürülerek İslam dinine mensup olanların yoga yapmasını yasaklayan bir karar almıştı.

Ülkedeki bir bayan hakları kümesi olan Sisters ise yaptığı açıklamada, “yoganın bir cins antrenman olduğu” görüşünü ileri sürmüştü. Gelişmeler üzerine periyodun Malezya Başbakanı Abdullah Ahmed Bedevi “orta yolu” bulma gayretiyle “Hindu ilahileri ve sair dini mantralar söylenmemesi kuralıyla yoganın yapılması” müsaadesini vermişti. Takip eden senelerda ise Endonezya Ulema Kurulu ile İran’daki kimi dini çevreler de yoganın yapılmaması gerektiği tarafında görüşler açıklamışlardı.

Diyanet’ten yoga ikâzı

Diyanet İşleri Başkanlığı’nın yayınladığı Diyanet Dergisi’nin Mayıs 2009’daki sayısının başyazısında “İç Huzuru Arayış” başlıklı bir makale kaleme alan devrin Diyanet İşleri Lideri Prof. Dr. Ali Bardakoğlu ise reiki ve yogaya yönelik artan ilgiye dikkat çekerek, şu görüşleri lisana getirmişti:

“Günümüzde kitle irtibat araçları tarafınca sıklıkla ‘şahsi gelişim yolları’, ‘stres, depresyon, zihinsel sıkıntılar ve yorgunluktan kurtulma çareleri’ olarak cazip formlarda sunulan transandantal meditasyon, reiki, yoga üzere isimlerle anılan kimi teknikler, astrolojik birtakım akımlar, çeşitli şifa teknikleri ile ‘şifrecilik’, ‘ruhçuluk’ ve ‘okültizm / gizlicilik’ üçgeninde harmanlanmış başka gizemli oluşumlar revaç bulmaktadır. Bunu yalnızca bu mevzuda oluşan kesimin uğraşlarıyla izah etmek yerine, çağdaş insanın yalnızlığıyla ve çaresizliğiyle de ilişkilendirmek gerekmektedir. Bu akım ve davetler; her ne kadar genelde dini bir telaffuz ile sunulmayıp daha epey ‘sağlıklı yaşam’, ‘başarı’ ve ‘mutluluk’ vaadiyle yahut ‘çevrecilik’, ‘alkol bağımlılığıyla mücadele’ üzere kamu faydasına yönelik çeşitli telaffuzlarla desteklense de zati Hint yüklü Uzak Doğu ideolojisinden ve dinî öğretiden beslenmekte, Batı külçeşidinin hümanistik ve dini telaffuzuyla de hayli kolay ortak alanlar oluşturabilmektedir.

“Kalpler lakin Allah’ı anmakla huzur bulur” (Rad Müddeti, 27. Âyet)

Bir kusurlu aramak yahut tansiyonu arttırmak tahlil değildir. çabucak hemen dua, tövbe, niyaz, tefekkür ve ibadetin bireyi ne kadar kuvvetli kıldığını ve onu Ulu Yaratana bağlayarak yalnızlıktan, karamsarlık ve ümitsizlikten kurtardığını gereğince fark etmiş yahut ettirmiş de değiliz. Kur’an’da ‘Dikkat ediniz. Kalpler lakin Allah’ı daima hatırda tutmak ve anmakla huzur bulur’ (Rad Mühleti, 27. Âyet) buyrulması da bu fark edişi sağlamak içindir.”
 
Üst